Η μεγαλόνησος θεωρείται όχι τυχαία, η γαστρονομική ”εδέμ” της χώρας μας. Η κρητική κουζίνα έγινε αντικείμενο έρευνας, με σκοπό να οριστεί το πρότυπο της Μεσογειακής διατροφής. Από τα προϊόντα της κρητικής γης, είναι πολλά εκείνα που κατέχουν εξέχουσα θέση και είναι ο ελληνικός τόπος με τα περισσότερα προϊόντα με ΠΟΠ (Προστατευόμενη ονομασία προέλευσης). Ο τουρισμός, κατέχει φυσικά το μεγαλύτερο κομμάτι της οικονομίας, αφού η Κρήτη, αποτελεί τον ισχυρότερο τουριστικό πόλο της χώρας μας. Οι κάτοικοι, όμως δεν έπαψαν ποτέ να ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα (κτηνοτροφία και γεωργία). Οι ελιές, τα σταφύλια, τα οπωροκηπευτικά, τα αρωματικά φυτά και χόρτα, το μέλι και τα φρούτα, αναδεικνύουν την εύφορη γη του μεγαλύτερου νησιού της Ελλάδας.

Ας κάνουμε μια ”βόλτα” στους γευστικούς θησαυρούς της.

Οι μεγάλοι ελαιώνες της, παράγουν το εξαιρετικό ελαιόλαδο, που έχει ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας μας και θεωρείται το μυστικό της μακροζωίας των κρητικών. Από τους αμπελώνες της, παράγονται τα εκλεκτά κρασιά και η περίφημη ρακή που σε όποιο σπίτι ή καφενείο βρεθείς θα τη γευθείς μαζί με την εγκάρδια φιλοξενία.
Ένα μεγάλο κομμάτι της κρητικής διατροφής, είναι τα χόρτα και τα λαχανικά. Συνήθως μαγειρεύουν τα κρέατα, με κουκιά, αγκινάρες, σταμναγκάθι και άγρια χόρτα. Φημισμένα είναι επίσης και τα κρητικά παξιμάδια (ντάκος) καθώς και τα χειροποίητα ζυμαρικά. Σαν ρακομεζέδες, συνηθίζονται τα φρούτα, μόνα τους ή με τη συνοδεία τυριού και ξηρών καρπών. Τα ροφήματα βοτάνων ή το πρόβειο γάλα, συνόδευαν παξιμάδια ή φέτες ζυμωτού ψωμιού, αλειμμένα με πλούσιο ”στακοβούτυρο” και θυμαρίσιο μέλι.

Κορυφή στα γαλακτοκομικά της προϊόντα, θεωρούνται φυσικά τα τυριά. Η περίφημη γραβιέρα Κρήτης με τη γλυκιά, βουτυράτη γεύση, από πρόβειο γάλα (ΠΟΠ), το κεφαλοτύρι και η μυζήθρα ή σκληρός ανθότυρος, ανήκουν στα σκληρά τυριά. Γεύσεις που μένουν αξέχαστες, αποτελούν τα μαλακά τυριά της, σκέτα, σαν υλικό στις πίτες, ορεκτικό, ή ”ακουμπισμένα” πάνω σε ντάκους, ακόμα και με τη συνοδεία μελιού. Η γαλομυζήθρα, η ξυνομυζήθρα (ΠΟΠ), η περίφημη ”στάκα”, το ξύγαλο Σητείας και το πηχτόγαλο Χανίων, είναι μαλακά κρεμώδη τυριά με μοναδική γεύση.

Η Κρήτη των αρωμάτων

Πάνω από 1500 αρωματικά φυτά, άγρια χόρτα και βότανα πλουτίζουν την κρητική γη, ενώ πάνω από 150 φύονται μόνο στη μεγαλόνησο. Θυμάρι, ρίγανη, δίκταμο, χαμομήλι, φασκόμηλο, μαντζουράνα, μάραθο, δεντρολίβανο, τσάι του βουνού (μαλοτήρα), κά Οι κρητικοί, τα χρησιμοποιούν σαν αρωματικά των φαγητών και των γλυκών, στις πίτες, σαν ροφήματα και σαν ”στόλισμα” στι σαλάτες τους. Από αυτά τα φυτά και τα βότανα, τρέφονται όμως και τα κοπάδια τους, γι’ αυτό το κρέας και τα γαλακτοκομικά τους προϊόντα, διακρίνονται για την ιδιαίτερη γεύση τους.

Παραδοσιακά κρητικά πιάτα

Ένα ορεκτικό – κολατσιό – νοστιμιά για κάθε ώρα και περίσταση είναι ο περιβόητος ”ντάκος”. Το ξερό παξιμάδι, μουσκεμένο σε νερό ή λάδι. Πάνω του ”ακουμπούν” φέτες ντομάτας, ελαιόλαδο και ρίγανη. Στην πιο πλούσια εκδοχή του προσθέτουν και διάφορα κρητικά τυριά. Δημοφιλής μεζές είναι και οι ”χοχλιοί” (σαλιγκάρια).  Μπουρμπουλιστοί στο τηγάνι και πασπαλισμένοι με αλατοπίπερο και φρέσκο δεντρολίβανο.

Το καλύτερο πιάτο με κρέας, θεωρείται το ”αντικρυστό”. Το κρέας περνιέται σε μεγάλες βέργες που τοποθετούναι γύρω από τη φωτιά και σιγοψήνονται για πολλές ώρες. Επίσης, το αρνάκι με αγκινάρες ή φρικασέ με σταμναγκάθι και τα αυγά με σταμναγκάθι, τηγανητά ή ομελέτα.  Τα σαλιγκάρια, που αποτελούν αγαπημένο πιάτο, με κουκιά,γιαχνί ή στιφάδο. Τα χειροποίητα σκιουφηχτά μακαρόνια, χρειάζονται παραπάνω βράσιμο από τα συνηθισμένα. Με την παραδοσιακή συνταγή, τα σκιουφιχτά, περιχύνονται με πλούσιο στακοβούτυρο και μπόλικη τριμμένη μυζήθρα ή ανθότυρο και απογειώνουν κάθε κοκκινιστό κρέας. Η κρεατότουρτα, είναι ένα πιάτο που έχει τις ρίζες του στα Χανιά.  Πρόκειται για στρώσεις κρεάτων και μαλακών κυρίως τυριών και μαγειρευόταν συνήθως μετά το Πάσχα, με τα κρέατα που περίσσευαν.
Εξαιρετικά εδέσματα είναι τα χωριάτικα ξιδάτα λουκάνικα και το απάκι (χοιρινό καπνιστό παστό κρέας).

Οι πίτες σταθερή αξία και στην Κρήτη

Όπως σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, οι πίτες έχουν σημαντική θέση και στο κρητικό τραπέζι.  Λεπτές πίτες, με χειροποίητη ζύμη, γεμισμένες με άγρια χόρτα, μαστίχα, δυόσμο, μάραθο (μαραθοπιτάκια) και φυσικά τυριά, κυρίως μαλακά. Το χανιώτικο μπουρέκι είναι μια ιδιαίτερη, παραδοσιακή πίτα, με καταγωγή φυσικά από τα Χανιά. Τα βασικά του υλικά είναι τα κολοκυθάκια, οι πατάτες και λευκό τυρί,φέτα ή ξινομυζήθρα. Η μαραθόπιτα, είναι μια μυρωδάτη πίτα γεμισμένη με φρέσκο μάραθο. Σε παραλλαγή της, προσθέτουν σπανάκι, λάπαθα και φρέσκο κρεμμυδάκι.  Ξεχωρίζει η περίφημη σφακιανή πίτα.  Φτιαγμένη με λεπτή ζύμη σαν κρέπα, γεμισμένη με μαλακό τυρί και τηγανισμένη σε εκλεκτό ελαιόλαδο. Οι πίτες με τυρί, σερβίρονται σκέτες ή περιχυμένες με μέλι και σουσάμι.

Το ”γλυκό καλωσόρισμα” της Κρήτης

Ποιος έχει πάει στην Κρήτη και δεν έχει δοκιμάσει τα γλυκά της κεράσματα; Τα καλτσούνια και τα γλυκά μυζηθροπιτάκια, με γέμιση από μαλακό τυρί. Με διαφορετικές ονομασίες φτιάχνονται σε πολλά μέρη της Ελλάδας.  Τα ξεροτήγανα (Χριστουγεννιάτικο γλυκό, σαν δίπλες), σερβίροται περιχυμένα με μέλι και κανέλα, όπως και τα μυζηθροπιτάκια. Άλλα παραδοσιακά γλυκά, είναι και η πετιμεζόπιτα, τα μπουρέκια, και η Χανιώτικη μπουγάτσα. Αυτή η μπουγάτσα ξεχωρίζει για την ελαφρά υπόξινη γεύση, αφού η γέμιση είναι από μυζήθρα (πηχτόγαλο) και πασπαλισμένη με άχνη ζάχαρη.

Η Κρήτη, αποτελεί μια πρόκληση όλων των αισθήσεων, φυσικά και της γεύσης. Γι’αυτό, ας αρχίσουμε το γαστρονομικό μας ταξίδι στη μεγαλόνησο με τις πρώτες μας συνταγές…όπως φτιάχνονταν παλιά

Κρητικά Καλτσούνια με μέλι

Υλικά Συνταγής

Εκτέλεση

Για τα κρητικά καλτσούνια, βάζουμε όλα τα υλικά της γέμισης σε μπολ και τα ανακατεύουμε πολύ καλά μεταξύ τους.

Ανοίγουμε το φύλλο από τη συσκευασία και το κόβουμε σε δίσκους 10 εκ. με ένα κουπ πατ ή ένα πιάτο ή ένα ροδάκι ζύμης. Το σχήμα τους και το μέγεθός τους εξαρτώνται από το πόσο μεγάλα ή μικρά τα θέλουμε.

Βάζουμε πάνω σε κάθε κομμάτι φύλλου από μια κουταλίτσα γέμιση, βρέχουμε με λίγο νερό τις άκρες, με τα δάχτυλα, και κλείνουμε σε σχήμα φακέλου.

Μπορούμε να κλείσουμε τα καλιτσούνια σε σχήμα μισοφέγγαρο ή σε σχήμα μακρόστενο. Δεν ξεχνάμε να πατήσουμε καλά με πιρούνι τις ενώσεις κάθε φύλλου. Αφού τελειώσουμε όλα τα καλιτσούνια, τα αραδιάζουμε σε λαμαρίνες στρωμένες με λαδόκολλα.

Τα αλείφουμε με διάλυμα αυγού και τα πασπαλίζουμε με σουσάμι.

Τα ψήνουμε σε καλά προθερμασμένο φούρνο, στους 170 C στον αέρα, για περίπου 25′, μέχρι να ροδίσουν. Περιχύνουμε με θυμαρίσιο μέλι και σερβίρουμε.

Extra tips

Όταν ψήνουμε στον αέρα μικρά γλυκά, τα ανεβοκατεβάζουμε στα μισά του ψησίματος και γυρίζουμε τα μέσα έξω, για ομοιόμορφο ψήσιμο και τραγανό αποτέλεσμα.